سوپاپ اطمینان یعنی چه
«سوپاپ اطمینان» یا Pressure Relief Valve (PRV) وسیله‌ای است برای جلوگیری از افزایش بیش از حد فشار در یک سیستم بسته (مثل مخزن، بویلر، کمپرسور هوا یا لوله‌کشی).
به زبانی ساده:
وقتی فشار داخل سیستم از حد مجاز بیشتر شود، سوپاپ اطمینان به‌صورت خودکار باز می‌شود تا مقداری از سیال (گاز، هوا، بخار یا مایع) را خارج کند و از انفجار یا آسیب به تجهیزات جلوگیری کند. پس از بازگشت فشار به محدوده‌ی ایمن، دوباره بسته می‌شود.
🌡️ تعریف فنی
سوپاپ اطمینان ابزاری است که با فشار نیروی فنر در حالت بسته نگه داشته می‌شود و وقتی فشار سیال از مقدار تنظیم‌شده (Set Pressure) بیشتر گردد، نیروی فشار بر نیروی فنر غلبه کرده و سوپاپ باز می‌شود.
⚙️ اجزای اصلی
- بدنه (Body): جنس معمولاً فولاد ضدزنگ، برنز یا برنج.
- فنر (Spring): نیروی بسته نگه‌دارنده، با پیچ تنظیم.
- دیسک (Disc): قطعه‌ای که جلوی خروج سیال را می‌گیرد.
- سیِت یا نشیمن‌گاه (Seat): محل تماس دیسک با بدنه.
- درپوش (Cap): حفاظ مکانیزم تنظیم.
- خروجی (Outlet): مسیر تخلیه فشار اضافی.
🔧 انواع سوپاپ اطمینان
نوع توضیح کاربرد
| Spring Loaded (فنردار) | متداول‌ترین نوع، با فنر تنظیم‌شده | مخازن، بویلرها |
| Pilot Operated (پایلوت‌دار) | با کنترل فشار از خط پایلوت، دقت بالا | صنایع نفت و گاز |
| Balanced Bellows (بلوزدار) | جبران فشار برگشتی | گازها و بخارها |
| Thermal Relief Valve (حرارتی) | برای انبساط حرارتی مایع در لوله بسته | خطوط هیدرولیک و مایعات |
📏 پارامترهای مهم فنی
پارامتر توضیح
| Set Pressure (فشار تنظیمی) | فشاری که در آن سوپاپ شروع به باز شدن می‌کند |
| Overpressure (%) | درصد فشاری که سوپاپ کاملاً باز می‌شود |
| Relieving Capacity | دبی تخلیه در هنگام کارکرد |
| Blowdown (%) | اختلاف بین فشار باز و فشار بسته شدن مجدد |
| Connection Type | نوع اتصال: دنده‌ای، فلنجی، جوشی |
| Material | جنس: فولاد ضدزنگ، برنج، برنز، چدن |
📘 استانداردهای مرجع
- API 526, 527 – طراحی و تست سوپاپ‌های اطمینان
- ASME Section VIII – کاربرد در مخازن تحت فشار
- ISO 4126 – خانواده استاندارد بین‌المللی مربوط به سوپاپ‌های اطمینان
- ISIRI 4239 – استاندارد ملی ایران برای سوپاپ اطمینان مخازن تحت فشار
🚨 مثال کاربردی
در یک بویلر بخار صنعتی، اگر فشار کاری ۸ بار باشد، سوپاپ اطمینان معمولاً روی حدود ۹ یا ۹٫۵ بار تنظیم می‌شود تا در صورت خرابی کنترلر یا بسته ماندن شیر خروجی، سیستم منفجر نشود.
دیدگاه خود را بنویسید