درپوش لاستیکی

درپوش لاستیکی

1. تعریف و کاربرد

• درپوش لاستیکی: قطعهٔ منعطف که برای محافظت، آب‌بندی یا پوشش انتهای شفت، لوله، مهره، پیچ، سنسور یا قطعات حساس استفاده می‌شود. کاربردها: جلوگیری از ورود گرد و غبار، محافظت در حمل‌ونقل، آب‌بندی موقت، محافظت از رزوه و لبه‌ها.

2. انواع رایج

• Cap (Closed-end cap): انتها بسته؛ برای محافظت کامل از سر لوله/پیچ.
• Open-end cap (Slip-on / Push-fit): انتهای باز؛ کشیده شده روی لوله/شفت.
• Snap-fit cap: دارای لب داخلی جهت قفل‌شدن.
• Threaded cap: داخل آن رزوه برای بسته شدن روی رزوه‌های بیرونی.
• Dust cap with tether: دارای بند یا زنجیر برای جلوگیری از گم شدن.
• Protective plug (Plug-in): وارد یک سوراخ یا پورت می‌شود (معکوس cap).
• Vent cap: با سوراخ‌های کنترل‌شده برای تهویه/فشارشکنی.
• Molded custom cap: قطعات قالبی برای شکل‌های خاص (با لوگو/برچسب).

3. مواد متداول و ویژگی‌ها

• NR (Natural Rubber): انعطاف بالا، مقاومت به سایش متوسط، هزینه کم.
• SBR: مقرون‌به‌صرفه، مقاومت به سایش بهتر از NR.
• NBR (Nitrile): مقاومت عالی به روغن/هیدروکربن — مناسب موتور/هیدرولیک.
• EPDM: مقاومت خیلی خوب به اوزون، آب‌داغ و بخار؛ برای آب و بخار مناسب است.
• FKM/Viton: مقاومت شیمیایی و دما بالا.
• Silicone: عملکرد عالی در دماهای بالا/پایین و انعطاف‌پذیری خوب؛ برای دارو/غذا مناسب.
• TPE/TPV: خواص ترکیبی پلاستیک-الاستومر، مناسب برای تزریق.
• PU: مقاومت سایش و مکانیکی بالا (کمتر معمول برای cap).

4. پارامترهای طراحی و ابعاد

• روش نصب: کشیدنی (stretch-fit), slip-on, push-fit, threaded.
• سایزگیری: براساس قطر خارجی/داخلی قطعه میزبان و عمق/طول لازم برای پوشش.
• تلورانس انقباض قالب: 0.5–3% بسته به ماده و ضخامت.
• سختی معمول: 20–90 Shore A؛ برای درپوش‌های نرم‌تر جهت فیت بهتر معمولاً 30–60 Shore A.
• ضخامت دیواره: معمولاً 0.8–4 mm برای قطعات کوچک؛ برای محافظت قوی‌تر تا 6–10 mm.
• طول فیت (engagement length): حداقل 1× تا 1.5× قطر برای چفت مناسب؛ در کاربری‌های لرزانشده طول بیشتر توصیه می‌شود.
• لب داخلی: ممکن است دارای چند نوار (ribs) برای قفل شدن بهتر و مقاومت در برابر لغزش.

5. انتخاب براساس کاربرد (راهنمای سریع)

• محافظ رزوه/پیچ در حمل‌ونقل: NR یا SBR، سختی 40–60 Shore A، بسته.
• برای روغن/سوخت: NBR یا FKM، سختی 50–70.
• آب‌بندی و فضای باز/UV: EPDM با مقاومت اوزون/UV.
• دما بالا/غذا و دارو: Silicone (تا ~200°C) یا Viton برای دماهای بسیار بالا.
• کاربرد پزشکی/غذایی: Silicone یا TPE با تاییدات مربوطه.

6. روش تولید

• Injection molding برای تولید دسته‌ای با دقت و جزئیات بالا.
• Compression molding برای قطعات ضخیم‌تر یا فرمولاسیون‌های خاص.
• Extrusion + cutting برای کپ‌های سادهٔ شیلنگی یا sleeveها.
• Secondary operations: bonding, overmolding (روی فلز یا پلاستیک)، چاپ لوگو.

7. تست‌ها و کنترل کیفیت

• تست ابعاد و فیت با گیج Go/No-Go.
• تست سختی (Shore A).
• تست کشش و ازدیاد طول.
• تست پیرشدگی حرارتی و مقاومت اوزون.
• تست مقاومت شیمیایی (قرارگیری در روغن/حلال).
• تست فشار/نشت برای کپ‌های آب‌بندی فشاردار.

8. نشانه‌های خرابی و نگهداری

• ترک سطحی، تردی یا چسبندگی: نشانهٔ پیرشدگی یا حمله شیمیایی.
• تغییر شکل دائمی (permanent set): بارگذاری بیش از حد یا دما بالا.
• کاهش فیت/لغزش: سایش یا تغییر هندسی.
• نگهداری: تمیزکاری با ماده مناسب، ذخیره در دمای کنترل‌شده و دور از اشعه UV/اووزون برای مواد حساس.

9. معادل‌های تجاری و استانداردها

• استانداردها: ISO 3601 (O-rings—relevant for plugs/caps interface), ASTM D2000 (material classification), DIN و ISIRI برای استانداردهای ملی.
• برندها مرسوم: Parker, SKF (برای plugs/caps خاص)، Caplugs (تولید درپوش پلاستیکی/لاستیکی)، شرکت‌های ایرانی: تولیدکنندگان قالبی و قطعات لاستیکی محلی (در صورت نیاز نام‌های خاص را لیست می‌کنم).

10. جدول انتخاب سریع (نمونه — برای چند سایز مرسوم)

• ستون‌ها: سایز میزبان (قطر بیرونی mm)، نوع (closed/open), جنس پیشنهادی، سختی Shore A، طول engagement (mm), کاربرد نمونه.
• مثال‌های سریع:
  • Ø6 mm — Open-end — Silicone — 35 Shore A — L=6 mm — محافظ شفت کوچک/الکترونیک
  • Ø12 mm — Closed-end — NBR — 60 Shore A — L=10 mm — محافظ رزوه/حمل‌ونقل
  • Ø25 mm — Slip-on — EPDM — 50 Shore A — L=25 mm — محافظ لوله آب‌بندی
  • Ø50 mm — Threaded — FKM — 70 Shore A — L=30 mm — پورت هیدرولیک/روغن
  • Ø100 mm — Large protective cap — NR with reinforcement — 60 Shore A — L=40 mm — پوشش در حمل‌ونقل قطعات صنعتی

11. نکات نصب و ایمنی

• روان‌کننده مناسب (silicone grease for rubber-to-rubber) هنگام نصب در دما پایین.
• از نیروی بیش از حد در نصب خودداری کنید تا کشش بیش از حد و پارگی رخ ندهد.
• برای استفاده‌های بلندمدت در معرض UV از EPDM یا پوشش محافظ استفاده کنید.