پروفیل

پروفیل

پروفیل (profile) در مهندسی و ساخت‌وساز به‌معنای مقطع یا شکلِ طولیِ یک قطعه است که معمولاً به‌صورت طولانی (طولی) تولید می‌شود و خواص هندسی و مکانیکی مشخصی دارد. بسته به کاربرد و جنس، پروفیل می‌تواند انواع متعدد و اسامی متفاوت داشته باشد. توضیح کوتاه و سپس دسته‌بندی و مثال‌ها می‌دهم تا کامل و کاربردی باشد.

تعریف ساده

• پروفیل: مقطع طولی یکنواخت از یک ماده (فلز، آلومینیوم، پلاستیک، چوب و…) که به‌صورت شاخه/ریل/تیر تولید می‌شود و برای سازه، نما، قاب‌ها، اتصالات یا سیستم‌های صنعتی به‌کار می‌رود.

چرا مهم است

• هندسه مقطع تعیین‌کننده سختی، مقاومت خمشی، گشتاور اینرسی، وزن در واحد طول و رفتار باربری است. انتخاب صحیحِ پروفیل باعث بهینه‌شدن وزن، هزینه و عملکرد سازه می‌شود.

دسته‌بندی عمومی (محبوب در صنعت و سازه)

1. پروفیل‌های سردنورد (Cold‑formed / Roll‑formed)
   • مثال: C‑stud (وال‌پست)، U‑track، Z‑purlin، ناودانی (U‑channel) و نبشی (angle).
   • جنس: معمولاً فولاد گالوانیزه نازک (سردنورد).
   • کاربرد: دیوارهای سبک، قاب‌های پوششی، سوله‌ها، خرپاها.
2. پروفیل‌های گرم‌نورد (Hot‑rolled)
   • مثال: I‑beam (تیرآهن)، H‑beam، ناودانی سنگین، نعل درگاهی (T).
   • جنس: فولاد ساختمانی سنگین.
   • کاربرد: اسکلت بنایی، ستون‌ها، پل‌ها.
3. پروفیل‌های آلومینیومی اکسترود شده (Aluminum extrusions)
   • مثال: پروفیل‌های در/پنجره، مولیون نما، ریل T‑slot (قاب‌های صنعتی).
   • جنس: آلومینیوم آلیاژی (مثلاً 6061، 6063).
   • کاربرد: نما، در و پنجره، ساخت قاب‌های سبک، قطعات صنعتی ماژولار.
4. پروفیل‌های توخالی/لوله‌ای (Tubular)
   • مثال: قوطی مربع، قوطی مستطیل، لوله گرد.
   • جنس: فولاد، استیل، آلومینیوم.
   • کاربرد: سازه‌های سبک، چهارچوب‌ها، پایپینگ، شاسی.
5. پروفیل‌های خاص صنعتی و تزئینی
   • مثال: ریل راهنما، پروفیل T‑slot برای ماشین‌آلات، پروفیل نمای دکوراتیو.
   • کاربرد: ماشین‌آلات، قفسه‌بندی، نمای داخلی/خارجی.

مشخصات فنی مهم که همیشه بررسی می‌شود

• ابعاد هندسی: عرض، ارتفاع، ضخامت بال/بالچه، شعاع کنج، قطر داخلی (برای لوله).
• سطح مقطع و مساحت (A, mm² یا cm²).
• وزن در واحد طول (kg/m یا g/m).
• خواص مقطع: ممان اینرسی (I), ضریب مقطع (W یا Z), بردار مقطع (S), شعاع ژیراسیون ®.
• جنس و استاندارد: مثلاً EN, ASTM, AISI، یا استاندارد ملی (ISIRI).
• پوشش/آبکاری: گالوانیزه، رنگ‌پودری، آنودایز (برای آلومینیوم).
• توان باربری و محدودیت‌ها: حد الاستیک، حد تسلیم، مقاومت کششی.

چند مثال عینی (متداول در کارگاه/پروژه)

• نبشی 50×50×5: مقطع L شکل، برای تقویت کنج‌ها و اتصال‌ها.
• ناودانی UPN 100: ناودانی گرم‌نورد برای خرپا یا تیرک سبک.
• C‑stud 100×50×1.2: وال‌پست سردنورد برای دیوارهای جداکننده داخلی.
• پروفیل آلومینیوم 40×40 T‑slot: ساخت فریم ماشین‌آلات یا میز مونتاژ.
• قوطی 60×40×2: پروفیل توخالی مستطیلی برای اسکلت‌های سبک.

استانداردها و نام‌گذاری

• هر کشور یا صنعت ممکن است نام‌گذاری خاص داشته باشد: مثلاً EN 10365 برای پروفیل‌های سردنورد، EN 10025 برای فولاد گرم‌نورد، ASTM برای آلیاژهای آلومینیوم.
• در ایران، ISIRI و نقشه‌های تولیدکننده‌ها نیز مرجع‌اند.