شیر پروانه ای

شیر پروانه‌ای (Butterfly Valve)

شیر پروانه‌ای (Butterfly Valve) یک نوع شیر کنترلی جریان سیال است که برای باز و بسته کردن یا کنترل جریان مایع، گاز یا بخار در خطوط لوله استفاده می‌شود. این شیر به دلیل ساده بودن، سبک بودن و هزینه کمتر نسبت به سایر شیرها (مثل شیر دروازه‌ای یا Globe Valve) در صنایع مختلف کاربرد زیادی دارد.

🔹 اجزای اصلی شیر پروانه‌ای

1. بدنه (Body): قسمت اصلی شیر که روی خط لوله نصب می‌شود.
2. دیسک (Disc): صفحه گرد که با چرخش خود جریان را باز یا بسته می‌کند.
3. سیت (Seat): حلقه لاستیکی یا فلزی که دیسک روی آن آب‌بندی می‌شود.
4. شافت (Stem / Shaft): محور متصل به دیسک که حرکت چرخشی را منتقل می‌کند.
5. عملگر (Actuator / Handle): مکانیکی، پنوماتیک یا برقی برای چرخش دیسک.
6. اورینگ و واشرها: برای آب‌بندی شافت و جلوگیری از نشت.

🔹 انواع شیر پروانه‌ای

نوع توضیح و کاربرد

🔹 عملکرد

• باز و بسته شدن: با چرخش 90 درجه دیسک حول محور شافت جریان باز یا بسته می‌شود.
• کنترل جریان: با چرخش جزئی دیسک، میزان عبور سیال قابل تنظیم است.

🔹 استانداردها و جنس‌ها

• ANSI / API 609: استاندارد شیر پروانه‌ای فولادی و استنلس استیل
• ISO 5752 / EN 593: استانداردهای اروپایی
• جنس بدنه: فولاد کربنی، استنلس استیل، چدن
• جنس دیسک: فولاد، استنلس استیل، آلیاژ، PTFE
• جنس سیت: لاستیک EPDM، NBR، PTFE، فلز

🔹 کاربردها

• خطوط آب و فاضلاب شهری
• صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
• سیستم‌های تهویه و HVAC
• خطوط بخار و مواد شیمیایی
• سیستم‌های کنترل جریان در صنایع غذایی و دارویی

🔹 مزایا

• سبک و کم‌جا، نصب آسان
• عملکرد سریع (چرخش 90 درجه)
• هزینه پایین‌تر نسبت به شیر دروازه‌ای یا Globe Valve
• مناسب برای خطوط با فشار و دمای متوسط

جدول سایز، فشار کاری و جنس شیر پروانه‌ای (Butterfly Valve) – کلاس ANSI 150/300 که پرکاربردترین نوع در صنایع است.

📏 جدول سایز، فشار و جنس شیر پروانه‌ای

سایز اسمی (inch)DN (mm)فشار کاری ANSI 150 (PN16)فشار کاری ANSI 300 (PN40)جنس بدنه جنس دیسک جنس سیت

🔹 نکات مهم:

• فشار کاری واقعی به جنس بدنه، دیسک و سیت، دما و نوع سیال بستگی دارد.
• برای محیط‌های خورنده یا با دمای بالا، معمولاً از استیل 316 یا فلزات آلیاژی و سیت فلزی استفاده می‌شود.
• شیرهای پروانه‌ای می‌توانند Wafer، Lug یا Flanged باشند و روش نصب با توجه به نوع خط لوله انتخاب می‌شود.
• عملگرها: دستی (Lever / Gear) یا اتوماتیک (پنوماتیک، برقی).

جدول کامل شیر پروانه‌ای (Butterfly Valve) سایز 2 تا 48 اینچ، کلاس فشار 150 و 300، جنس بدنه، دیسک، سیت و وزن تقریبی . این جدول شامل فولاد کربنی، استیل و چدن است.

📏 جدول شیر پروانه‌ای کامل

سایز (inch)DN (mm)کلاس فشار جنس بدنه جنس دیسک جنس سیت وزن تقریبی (kg)

🔹 نکات مهم:

• وزن‌ها تقریبی هستند و بسته به کارخانه تولیدکننده و جنس دقیق بدنه ممکن است تغییر کنند.
• جنس سیت: EPDM / NBR / PTFE معمولاً برای خطوط آب، اسید ضعیف و مواد شیمیایی سبک استفاده می‌شود.
• برای محیط‌های خورنده یا دمای بالا از سیت فلزی و دیسک استیل 316 یا آلیاژی استفاده می‌شود.
• شیرها می‌توانند Wafer، Lug یا Flanged باشند.
• عملگرها: دستی (Lever/Gear) یا اتوماتیک (پنوماتیک / برقی).